Trong thế giới y khoa, chúng ta có những ngôn ngữ chung như tiếng Latin để gọi tên các loài thuốc hay mã ICD-10 để định danh bệnh tật, giúp bác sĩ ở bất kỳ quốc gia nào cũng có thể hiểu nhau. Thế nhưng, trong thế giới công nghệ y tế, suốt một thời gian dài, chúng ta đã chứng kiến tình trạng “tháp Babel” hỗn loạn, nơi mỗi phần mềm bệnh viện lại nói một thứ tiếng riêng biệt. Bệnh viện A dùng phần mềm của đơn vị X, Bệnh viện B dùng của đơn vị Y, và khi bệnh nhân chuyển tuyến, dữ liệu sức khỏe của họ bị mắc kẹt lại, không thể đi theo người bệnh vì hai hệ thống không thể “trò chuyện” với nhau. Công văn số 365/TTYQG-GPQLCL ra đời chính là để đập tan sự cát cứ dữ liệu đó. Tại Mục IV về Hướng dẫn liên thông dữ liệu, Bộ Y tế đã chính thức xác lập “ngôn ngữ ngoại giao” cho hệ thống y tế toàn quốc: Đó là chuẩn định dạng XML (eXtensible Markup Language) và JSON (JavaScript Object Notation). Đây không phải là một khuyến nghị kỹ thuật khô khan, mà là tấm “hộ chiếu” bắt buộc để hồ sơ bệnh án điện tử có thể bước ra khỏi cổng bệnh viện, hòa vào dòng chảy dữ liệu quốc gia, phục vụ cho mục tiêu chăm sóc sức khỏe liên tục và toàn diện.
Tại sao lại là XML và JSON? Hãy hình dung, nếu file PDF giúp con người đọc được văn bản một cách trực quan, thì XML và JSON là định dạng được thiết kế để máy tính đọc và hiểu một cách chính xác tuyệt đối. Khi một phần mềm EMR tại cơ sở khám chữa bệnh được yêu cầu kết xuất thông tin, nó không được phép xuất ra một file văn bản lộn xộn, mà phải đóng gói dữ liệu vào các thẻ (tag) có cấu trúc chặt chẽ. Ví dụ, thông tin về họ tên bệnh nhân sẽ được đặt trong thẻ , mã bệnh nhân trong thẻ , và chẩn đoán bệnh trong thẻ . Nhờ cấu trúc rõ ràng này, hệ thống máy tính tại đơn vị tiếp nhận – dù là Bệnh viện tuyến trên hay Cổng giám định Bảo hiểm xã hội – đều có thể tự động bóc tách và nạp dữ liệu vào cơ sở dữ liệu của mình mà không cần con người phải nhập liệu lại bằng tay. Điều này loại bỏ hoàn toàn sai sót do thao tác thủ công, rút ngắn thời gian tiếp nhận bệnh nhân chuyển tuyến từ hàng chục phút xuống chỉ còn vài giây tích tắc.
Đi sâu vào chi tiết, Phụ lục “Mô tả dữ liệu trao đổi hồ sơ bệnh án điện tử” đính kèm Công văn 365 chính là cuốn “từ điển” quy định ngữ pháp cho ngôn ngữ chung này. Bộ Y tế đã dày công xây dựng một bảng mô tả dữ liệu khổng lồ, bao phủ toàn bộ hành trình khám chữa bệnh của một con người. Từ những thông tin hành chính cơ bản như Số thẻ BHYT, Địa chỉ, Nghề nghiệp , cho đến những thông tin chuyên môn sâu như Tiền sử bệnh tật, Kết quả xét nghiệm, Chẩn đoán hình ảnh, và thậm chí là chi tiết từng loại thuốc, vật tư y tế được sử dụng. Mỗi trường thông tin đều được quy định kiểu dữ liệu (Số, Chuỗi, Ngày tháng) và kích thước tối đa cụ thể. Chẳng hạn, mã bệnh ICD phải là chuỗi ký tự tối đa 7 ký tự , hay mạch đập phải là dữ liệu số với độ dài tối đa 3 chữ số. Sự tỉ mỉ này cho thấy quyết tâm của cơ quan quản lý trong việc tạo ra một dòng chảy dữ liệu sạch, chuẩn hóa và đồng nhất trên phạm vi toàn quốc. Bất kỳ phần mềm nào không tuân thủ đúng “ngữ pháp” này sẽ bị coi là lỗi và bị hệ thống quốc gia từ chối tiếp nhận.
Tuy nhiên, có cấu trúc (Grammar) thôi là chưa đủ, chúng ta còn cần từ vựng (Vocabulary) chuẩn. Đó chính là vai trò của Danh mục dùng chung. Công văn 365 nhấn mạnh tại Mục III.1.1.h rằng phần mềm hồ sơ bệnh án điện tử bắt buộc phải sử dụng danh mục dùng chung theo quy định của Bộ Y tế. Điều này có nghĩa là, khi bác sĩ kê đơn một loại thuốc, phần mềm không được lưu tên thuốc một cách tùy tiện theo thói quen gọi tên địa phương, mà phải lưu theo mã định danh thuốc quốc gia. Khi chẩn đoán bệnh, phải sử dụng đúng mã ICD-10. Khi chỉ định xét nghiệm, phải dùng đúng mã dịch vụ kỹ thuật tương đương. Nếu không có bộ mã dùng chung này, việc trao đổi dữ liệu qua XML/JSON sẽ trở nên vô nghĩa, giống như hai người nói cùng một ngôn ngữ nhưng lại dùng những từ lóng khác nhau mà đối phương không thể hiểu. Meditech, với kinh nghiệm triển khai dày dặn, luôn tích hợp sẵn và tự động cập nhật bộ danh mục dùng chung mới nhất vào lõi phần mềm, giúp các bác sĩ “nói đúng chuẩn” ngay từ khâu nhập liệu đầu tiên mà không cần phải tra cứu thủ công vất vả.
Giá trị của việc tuân thủ các chuẩn dữ liệu này không chỉ nằm ở khâu báo cáo hay chuyển tuyến, mà nó là nền tảng để xây dựng mô hình Bệnh viện thông minh. Hãy tưởng tượng một hệ thống liên thông nội bộ hoàn hảo: Khi máy xét nghiệm trả kết quả, dữ liệu dạng JSON được đẩy ngay lập tức về phần mềm bệnh án điện tử (EMR), bác sĩ nhìn thấy kết quả trên iPad ngay tại giường bệnh. Khi bác sĩ ra y lệnh thuốc, dữ liệu XML được chuyển thẳng xuống kho dược để trừ tồn kho và in phiếu phát thuốc. Tất cả diễn ra trong thời gian thực (Real-time), không độ trễ, không giấy tờ. Hơn thế nữa, việc sở hữu dữ liệu chuẩn cấu trúc XML/JSON còn mở ra cánh cửa cho các ứng dụng Phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và Trí tuệ nhân tạo (AI). AI có thể đọc hiểu hàng triệu hồ sơ bệnh án chuẩn hóa để tìm ra các mô hình bệnh tật, dự báo dịch bệnh hay hỗ trợ bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị tối ưu – điều mà những tệp hồ sơ PDF hay file ảnh quét không bao giờ làm được.
Đối với các Giám đốc bệnh viện, việc lựa chọn một đối tác phần mềm am hiểu sâu sắc về cấu trúc dữ liệu theo Công văn 365 là một quyết định chiến lược. Một phần mềm hào nhoáng về giao diện nhưng “rỗng” về cấu trúc dữ liệu sẽ trở thành gánh nặng trong tương lai, khi bệnh viện không thể kết nối với Hệ hồ sơ sức khỏe điện tử toàn dân hay không thể thanh toán BHYT do dữ liệu sai định dạng. Tại Meditech, chúng tôi không chỉ xây dựng phần mềm, chúng tôi xây dựng những “cây cầu dữ liệu”. Đội ngũ kỹ sư của chúng tôi đã nghiên cứu kỹ lưỡng từng dòng trong Phụ lục dữ liệu của Công văn 365, từ cấu trúc thông tin hành chính, thông tin vào viện, diễn biến bệnh, cho đến các trường dữ liệu phức tạp của phiếu phẫu thuật, thủ thuật. Chúng tôi cam kết hệ thống EMR của Meditech có khả năng kết xuất dữ liệu XML/JSON đạt độ chính xác 100% theo yêu cầu của Bộ Y tế, sẵn sàng cho mọi kịch bản liên thông hiện tại và tương lai.
Cuộc cách mạng dữ liệu y tế đang diễn ra âm thầm nhưng mãnh liệt bên trong những dòng mã lệnh. Công văn 365 đã trao cho chúng ta chìa khóa, đó là XML và JSON. Việc của chúng ta là sử dụng chiếc chìa khóa đó để mở ra cánh cửa của một nền y tế kết nối, nơi thông tin đi trước một bước để cứu sống người bệnh. Đừng để bệnh viện của Quý vị trở thành một “ốc đảo” cô đơn trong kỷ nguyên số. Hãy cùng Meditech hòa mạng lưới y tế quốc gia bằng ngôn ngữ dữ liệu chuẩn mực nhất.